Kunst en architectuur

De fascinatie voor de kleur kobaltblauw

Waarom het oog van de kunstenaar blijft vallen op de levendige tint.

Of het er nu om gaat om de levendigheid en onmetelijkheid van de lucht en de zee vast te leggen, of om de essentie van zuiverheid en schoonheid weer te geven, de kleur kobaltblauw is in de loop van de menselijke geschiedenis door kunstenaars omarmd. Het eerste synthetische blauw ontstond in het Oude Egypte van 2200 v. Chr. en werd aangetroffen op muurschilderingen, beeldhouwwerken, meubels en andere voorwerpen. Een van de vroegste toepassingen van kobaltblauw is te vinden in Chinees keramiek dat dateert uit de Tang-dynastie, reeds in de 7e eeuw, met zijn zeldzame, levendige pigment gemaakt van Perzisch kobalterts. In de beeldende kunst creëerden kunstenaars als Vermeer, Renoir, Monet en Van Gogh meesterwerken met opvallende momenten van kobaltblauw. De kleur heeft zelfs de carrières van sommige schilders bepaald, zoals de Amerikaanse neoklassieke kunstenaar Maxfield Parrish.

Een kleur wordt een icoon

Met grote en rijke historische voorbeelden om inspiratie uit te halen, hebben moderne kunstenaars kobaltblauw omarmd en de conceptuele mogelijkheden ervan onderzocht. Het oeuvre van Yves Klein is bijna synoniem met de kleur, de kunstenaar heeft de blauwe lucht geclaimd als zijn allereerste kunstwerk. Hij beschreef zijn iconische monochrome schilderijen in deze tint als een “open venster naar vrijheid, als de mogelijkheid om ondergedompeld te worden in het onmetelijke bestaan van kleur.”

Naast de abstracte werken van de Franse kunstenaar, gebruikte hij kobaltblauw om installaties, sculpturen en omhullende ervaringen te creëren. Nancy Spector, voormalig hoofdconservator van het Guggenheim: “Hij is beroemd om zijn bijna exclusieve gebruik van een opvallend resonerend, poederig ultramarijn pigment, dat hij patenteerde onder de naam 'International Klein Blue', met de bewering dat het de fysieke manifestatie voorstelde van kosmische energie die, anders onzichtbaar, vrij in de lucht zweeft.”

Niki de Saint Phalle, een tijdgenoot van Klein, had een behendig en diep inzicht in het vermogen van kleur om kracht en emotie op te roepen. De Frans-Amerikaanse kunstenares wordt geroemd om haar volumineuze sculpturen, haar meeslepende omgevingen en haar gedurfde gebruik van materialen. Ze had een treffend oog voor het cultiveren van levendigheid in tinten en tonen, en beschreef zichzelf als “bedwelmd door deze pure magische kleuren.”

De Saint Phalle gebruikte tinten als kobaltblauw om intensiteit, accentuering en vreugde toe te voegen aan haar onmiskenbare assemblages. “Als een beeldhouwwerk van mij een voorbijganger een moment van vreugde kan geven, een moment van leven, dan voel ik me beloond,” zei ze. Haar laatste monumentale project, een openbaar, architecturaal droomlandschap getiteld The Grotto, toont een ontzagwekkende enclave badend in kobaltblauw. De mozaïekwanden, geaccentueerd met nissen van haar dansende sculpturale figuren, werden geïnspireerd door een andere fan van deze energieke kleur, Henri Matisse.

"Forms - Plate IX" uit "Jazz", 1943-47, Henri Matisse. Uitgever: Teriade Editeur, Parijs, 1947. Drukker: Edmond Vairel, Parijs. The Louis E. Stern Collection. © 2021. The Museum of Modern Art, New York/Scala, Florence. ©2021 ProLitteris, Zürich.
Een hypnotiserende tint
La Muralla Roja door Ricardo Bofill. Foto ©Gregori Civera

Kobaltblauw heeft ook betoverende en vervoerende kwaliteiten, wanneer het door creatieven en ontwerpers wordt gebruikt om kalmte en transformatie op te roepen. Een modern meesterwerk uit het midden van de vorige eeuw dat deze gedurfde tint gebruikt om buitenaardse effecten te bereiken, is de New York Hall of Science. Oorspronkelijk ontworpen voor de wereldtentoonstelling van 1964-5 door de architecten Harrison en Abramovitz, verbergt de golvende betonnen buitenkant een overweldigende sfeer binnenin. Het duizelingwekkende patroon van 5.000 gloeiende kobaltblauwe panelen was door de ontwerpers bedoeld om een eindeloze illusie van ruimte te creëren. Binnenin geeft dit architectonisch wonder de bezoekers het gevoel ondergedompeld te zijn in de mysteries en de grootsheid van de oceaan.

La Muralla Roja van Ricardo Bofill biedt een ander maritiem geïnspireerd wonder. De Spaanse architect ontwierp “La Muralla Roja”, tegen de achtergrond van de glinsterende zee van de Badia de Calp. De torenhoge buitenkant heeft koraaltinten en omlijst een labyrint binnenin van azuurblauwe trappen die duizelen en verrassen. Bofill gebruikte hier kobaltblauw, naast de beweging van het licht en het effect van vorm en schaduw, om te verleiden en te betoveren.

Een leider van de licht- en ruimtebeweging is de hedendaagse kunstenaar Doug Wheeler. Zijn “light encasements” en “light paintings” spelen met onze perceptie van ruimte, volume en kleur. Hij verkent het samenspel van omgevingslicht - met name in voorbeelden van gloeiend kobaltblauw - met architectuur door uitgebreide, transcendente ervaringen te ontwerpen die de zintuigen prikkelen en waarin tijd en plaats kunnen verdwijnen.

Of het nu gaat om het vangen van een kosmische energie, het uitstralen van een gevoel van vrijheid, of het transporteren naar een andere dimensie, makers en scheppers blijven gecharmeerd door de kleur kobaltblauw. De uitgesproken kleur zonder enige suggestie en diepte blijft zowel publiek als kunstenaars boeien.

DE COBALT NIGHT

Dromen ontstaan in de duisternis, bij de volledige overgave aan de creativiteit van de nacht. In de nacht vallen de trivialiteiten van het leven weg, openbaart het ongrijpbare zich en wordt schepping kristalhelder. Het is in deze verheldering dat één krachtige kleur, kobaltblauw, de dromen van creativiteit omhult. Een kleur van vrouwelijkheid, van durf, van kracht. Het is een kleur die hunkert om tot leven te worden gewekt. De kleur van het leven in de nacht – the Cobalt Night. De wetenschappers van La Prairie stelden zichzelf een simpele vraag: wat kan de nacht nog meer onthullen? Door uitgebreid onderzoek naar de mysterieuze kwaliteiten die kaviaar in de nacht onthult, ontdekten zij een ongrijpbare eigenschap die alleen bestaat – en die alleen gedijt – gedurende de nacht. De wetenschappers van La Prairie verkenden het onbekende terrein van de nacht en creëerden een nieuwe Zwitserse herontwikkeling van kaviaar, Caviar Retinol. Verwerkt in de nieuwe Skin Caviar Nighttime Oil, een unieke fusie van retinol afkomstig van kaviaar en kaviaarlipiden, dat het potentieel van kaviaarwetenschap om lijntjes te verzachten benut, naast haar liftende en verstevigende voordelen.