Τέχνη και Αρχιτεκτονική

Η ΜΙΝΙΜΑΛ ΟΥΣΙΑ

Εξερευνώντας την εκλεπτυσμένη ομορφιά του Μινιμαλισμού στην Τέχνη

Διεξοδικά εκλεπτυσμένος, θαρραλέα απλός και το πρότυπο για την απόλυτη αγνότητα στα καλλιτεχνικά συστατικά του χρώματος, του φωτός, των γραμμών και της μορφής, ο μινιμαλισμός είναι αναμφισβήτητα η πιο τολμηρή αισθητική της τέχνης του 20ου αιώνα, με την πιο μακροχρόνια έμπνευση. Από τις αρχικές του ρίζες στον νεο-πλαστικισμό του Piet Mondrian, στις αρχές του αιώνα, μέχρι τη μετεωρική του άνοδο τη δεκαετία του 1960 στην Αμερική και στην πιο λιτή σχεδίαση στη σημερινή έκφρασή του στην τέχνη, την αρχιτεκτονική και τα προϊόντα, ο μινιμαλισμός παραμένει μια δύναμη που διαμόρφωσε τον κόσμο κατ’ εικόνα του.

Έμμεσος, όσο και ανήσυχος, ο μινιμαλισμός δεν συμφωνεί με τους καλλιτεχνικούς κανόνες, φιλτράροντας μεθοδικά τα πιο βασικά συστατικά της οπτικής κουλτούρας, ενώ εξερευνά και επεκτείνει αυτό που μπορεί και θα έπρεπε να είναι η τέχνη. Προκαλώντας το ένστικτό μας και οδηγώντας μας να στοχαστούμε τους πιο θεμελιώδεις ρόλους της τέχνης, ο μινιμαλισμός μάς επιτρέπει να δούμε αντικειμενικά, αφαιρώντας το προσωπικό και αφήνοντας μόνο τα αγνά στοιχεία σε όλο τους το γυμνό και εντυπωσιακό μεγαλείο.

Ξαναγράφοντας τους κανόνες της Μοντέρνας Τέχνης

Η κληρονομιά των καλλιτεχνικών κινημάτων, των σχολών σκέψης και των καινοτομιών σπάνια ακολουθεί μια ευθεία και εύκολα ανιχνεύσιμη γραμμή. Ο μινιμαλισμός, όπως και κάθε άλλο κίνημα που είναι ταυτόχρονα φιλοσοφία και αισθητική, περιπλανιέται μέσα στην ιστορία της οπτικής κουλτούρας αιώνων, πριν εδραιώσει το πυρετώδες δημιουργικό περιβάλλον της δεκαετίας του 1960 στη Νέα Υόρκη. Ενώ ήδη, στοιχεία της αισθητικής του μινιμαλισμού μπορούν να εντοπιστούν στα μονοχρωματικά επίπεδα του χώρου και στις γραμμές της αρχαίας τέχνης zen, στις αρχές του Bauhaus με καθαρά βασικά χρώματα και στις καθηλωτικές και μυστηριώδεις συνθέσεις του Mondrian, το κίνημα χρειαζόταν μια αίσθηση αντίθεσης για να ανθίσει πραγματικά.

Η αντίθεση ήρθε με τη μορφή του αφηρημένου εξπρεσιονισμού και τις νεο-μπαρόκ, συχνά παραμορφωμένες, πινελιές της ζωγραφικής των μέσων του 20ου αιώνα στην Αμερική. Εξπρεσιονιστές όπως οι Rothko και De Kooning, εξέφραζαν την ψυχή του καλλιτέχνη στον καμβά, καταλαμβάνοντας τεράστιους χώρους με πυκνά και έντονα περίπλοκα στρώματα μπογιάς. Ο μινιμαλισμός ανορθώθηκε ως το απόλυτο αντιστάθμισμα σε αυτό, αποφεύγοντας ολοκληρωτικά το εσωτερικό, με την πρόθεση να δημιουργήσει «τέχνη που αποκλείει το περιττό» και να δημιουργήσει έργα τέχνης που ζουν στη δική τους πραγματικότητα, χωρίς να μιμούνται ή να εκφράζουν οτιδήποτε άλλο, πέρα από τον εαυτό τους.

Εκεί βρίσκεται και το πιο υποχρεωτικό και μακροχρόνιο στοιχείο του μινιμαλισμού και η ουσία της μεταμοντέρνας δύναμής του. Η τέχνη του μινιμαλισμού δεν κάνει καμία προσπάθεια να αναπαραστήσει την εξωτερική πραγματικότητα και για πρώτη φορά στην ιστορία της τέχνης, τα έργα τέχνης δεν αποτελούν απεικόνιση του κόσμου γύρω μας, ούτε του εσωτερικού κόσμου. Αντίθετα, οι καλλιτέχνες του κινήματος του μινιμαλισμού επιθυμούν ο θεατής να αποκριθεί σε αυτό που παρουσιάζεται μπροστά του, να αντιδράσει αμέσως στα γλυπτά, τους πίνακες και τα καλλιτεχνικά έργα που πιάνουν φυσικό και αισθητηριακό χώρο. O καλλιτέχνης Frank Stella στη Νέα Υόρκη, υποστήριξε για τους μινιμαλιστικούς του πίνακες ότι «Αυτό που βλέπεις, είναι αυτό που βλέπεις», ένα μανιφέστο τέχνης επτά λέξεων, για μια τέχνη χωρίς παραπλάνηση, για μια τέχνη που δεν προσπαθεί να είναι, αλλά απλώς είναι.

“Jill”, 1959, Frank Stella. ©2021 Albright Knox Art Gallery/Art Resource, NY/Scala, Florence. ©2021 ProLitteris, Zurich.
Βασικά χρώματα, γραμμές και μορφές
Richard Serra Sculpture, “Forty Years”, MoMA, NY, 2007. ©2021 Lorenze Kienzle/The Museum of Modern Art, New York/Scala, Florence. ©2021 ProLitteris, Zurich.

Υπάρχει ένα παράδοξο στην τέχνη του μινιμαλισμού και των παρακείμενων τεχνών, το οποίο είναι ότι από την ίδια του τη φύση χρησιμοποιεί τα πιο βασικά και αναγνωρίσιμα, τα πιο απέριττα βασικά χρώματα, σχήματα, μοτίβα και ήχους, ούτως ώστε να προκαλέσει συχνά ισχυρές συναισθηματικές αντιδράσεις. Η μινιμαλιστική γλυπτική ειδικά, βρίσκεται σε μια ισορροπία με την εντυπωσιακή επίδραση, με μεγαλειώδεις μορφές που φαίνονται συχνά να καταλαμβάνουν μια έκθεση ή έναν δημόσιο χώρο, οδηγώντας σε ερωτήματα τόσο για τον λόγο της παρουσίας τους, όσο και για το πώς η παρουσία τους επηρεάζει και μεταβάλλει τον χώρο που καταλαμβάνουν. Αυτό είναι φανερό στα επιβλητικά τσιμεντένια κομμάτια του Donald Judd, που ρίχνουν τις γεωμετρικές τους σκιές πάνω σε άνυδρα, τοπία της ερήμου, τις τοιχογραφίες του Sol LeWitt και το Tilted Spheres του Richard Serra, που περικλείει τον θεατή καθώς περνά από τα καμπυλωτά επίπεδά του.

Όπως υπάρχει μια ξεκάθαρη αρχιτεκτονική ποιότητα στην τέχνη και τη γλυπτική του μινιμαλισμού, υπάρχει μια γλυπτική και καλλιτεχνική ποιότητα στη μινιμαλιστική αρχιτεκτονική και στα αρχιτεκτονικά σχέδια που άνοιξαν τον δρόμο για τον μινιμαλισμό, ως ένα κανονικό κίνημα, για να εμφανιστεί. Είναι αδύνατο να υποτιμηθεί η σημασία του Bauhaus, στην προσπάθεια να εξηγήσουμε την ανάπτυξη της μινιμαλιστικής αρχιτεκτονικής, τόσο ως μια ξεχωριστή γλώσσα, όσο και ως παρακλάδι του μοντερνισμού και του avant-garde. Οι Mies Van der Rohe και Walter Gropius, διακεκριμένοι διευθυντές του Bauhaus, δημιούργησαν κτίρια με τον κανόνα «το λιγότερο είναι περισσότερο» της σχεδίασης Bauhaus και υποστήριξαν τη χρήση των γυμνών επιφανειών, της ευθείας γραμμής και των εκτεθειμένων κατασκευαστικών υλικών. Ο Le Corbusier, o κληρονόμος των αρχιτεκτονικών αρχών του Bauhaus, προσέγγισε το έργο του με λιτό μινιμαλισμό, επιτρέποντας στον χώρο και το φως να παρέχουν όλο τον φωτισμό και τη διακόσμηση που τα κτίριά του απαιτούσαν.

Περαιτέρω επιδράσεις του μινιμαλισμού μπορούν να βρεθούν στο έργο άλλων διάσημων αρχιτεκτόνων όπως του Μεξικανού Luis Barragán και του Ιάπωνα Tadao Ando και σε μια πλούσια σειρά από σύγχρονους δημιουργικούς που εργάζονται σε ολόκληρο τον κόσμο. Πράγματι, ιδιωτικές κατοικίες και τεράστιοι ουρανοξύστες ανυψώνονται με τον κομψό χαρακτήρα του μινιμαλισμού στο επίκεντρό τους, διακοσμώντας τούς ορίζοντες με μονοχρωματικές επιφάνειες, εκτεθειμένα δοκάρια και γεωμετρικές γραμμές. Είναι ίσως αυτός ο διεθνισμός, αυτή η έλλειψη πολιτισμικών περιορισμών και η ανάγκη για μια κοινή, πολιτιστική κατανόηση που επέτρεψε στον μινιμαλισμό να γίνει όχι απλώς ένα ακόμα καλλιτεχνικό κίνημα στα μέσα του 20ου αιώνα, αλλά η βάση για τόσο μεγάλο μέρος της σημερινής κουλτούρας. Ο μινιμαλισμός και η εμφανής ομορφιά στην κομψότητα και τους περιορισμούς του, δεν βρίσκεται πια στις γκαλερί, αλλά καταλαμβάνει τον κόσμο.

Η ουσία της ομορφιάς

Γεωμετρία. Ακρίβεια. Απεριττότητα. Οι κανόνες του Μινιμαλισμού και του Bauhaus εμπνέουν κάθε κομμάτι της σχεδίασης της La Prairie. Από τα κομψά δοχεία και φιαλίδια που αντηχούν την αγνότητα και την κομψότητα του Μινιμαλισμού, στην προβολή των προϊόντων τόσο στο εικονικό, όσο και στο φυσικό περιβάλλον, η La Prairie προσπαθεί να διατηρήσει και να τονίσει την ουσία της ομορφιάς.