Τέχνη και Αρχιτεκτονική

Η ΕΠΙΔΡΑΣΗ ΤΗΣ ΕΛΒΕΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

Η δημιουργία οπτικής κουλτούρας που αντέχει στον χρόνο

Παρά την έμφυτη μινιμαλιστική της προσέγγιση, τη συχνά ευαίσθητη φύση της και τον ακαταμάχητα διακριτικό της τρόπο, η ελβετική τέχνη έχει επίδραση με συνεχή παρουσία στον κόσμο σήμερα. Από την τολμηρή και εικονοκλαστική εννοιολογική τέχνη μέχρι το απαράμιλλο γραφικό σχέδιο και από τη δημιουργία νέων οριζόντων στην παραστατική τέχνη μέχρι την τελειότητα και την ακρίβεια του Μινιμαλισμού, πολλά από τα πιο δημιουργικά ρεύματα της τέχνης του 20ου και 21ου αιώνα έχουν ως προέλευσή τους την Ελβετία και τις νόρμες και την κουλτούρα που καθορίζουν τη χώρα των Άλπεων.

Οι αιτίες είναι πολλές. Η Ελβετία τηρεί άρρηκτα τις παραδόσεις της ελευθερίας, της ατρόμητης αυθεντικότητας και της περήφανης ουδετερότητας μπροστά στις αναταραχές και τις αντιξοότητες. Αυτές οι εθνικές αξίες μετέτρεψαν τη χώρα σε ένα φιλόξενο μέρος για καλλιτέχνες από μια πληθώρα προελεύσεων και καλλιτεχνικών σχολών, δημιουργώντας ένα κέντρο που θα έδινε το έναυσμα για κινήματα όπως η Ομάδα Ναμπί, ο Εξπρεσιονισμός, ο Ντανταϊσμός και το Φλούξους. Η κεντρική τοποθεσία της Ελβετίας επέτρεψε σε καλλιτέχνες από όλη την Ευρώπη, αλλά και τον υπόλοιπο κόσμο, να εξάγουν τις πρωτοποριακές τους ιδέες και το στιλ τους, δίνοντάς τους ζωή. Με αυτόν τον τρόπο σχημάτισαν, δημιούργησαν και έκαναν κατανοητή τη μοντέρνα τέχνη, εξερευνώντας τη μέχρι σήμερα.

ΜΟΝΑΔΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ, ΞΕΧΩΡΙΣΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

Οι ελβετικές Άλπεις με τη μαγευτική τους θέα, τις καταπράσινες κοιλάδες και τους αιώνιους παγετώνες τους, έδιναν πάντα την έμπνευση σε όσους αναζητούν την ομορφιά. Δεν είναι έκπληξη συνεπώς ότι ένας μεγάλος αριθμός καλλιτεχνών βρήκε τη μούσα του στα χιονισμένα βουνά και τα φωτεινά λιβάδια των φυσικών ελβετικών τοπίων. Ο Félix Vallotton, ζωγράφος και χαράκτης της ομάδας Ναμπί, πέρασε τη ζωή του αναπαριστώντας τα χρώματα της ελβετικής φύσης στους πίνακές του, με έργα όπως το Clair de Lune του 1895 να ενσαρκώνουν την ηρεμία και τη γαλήνη των λιμών, σε ένα στιλ που προδήλωνε το μινιμαλιστικό μοντερισμό που θα ερχόταν. Το σκούρο χρώμα του χειμώνα στις κοιλάδες κι η ενδοσκόπηση που προκαλεί το πιο κρύο και αφιλόξενο κομμάτι της ελβετικής φύσης με τα χιόνια και τους πάγους, έκανε την παρουσία του αισθητή μέσα από τα ελβετικά οράματα πολλών καλλιτεχνών στις αρχές του 20ου αιώνα. Ο Albero Giacometti, του οποίου τα αλληγορικά γλυπτά ήταν διανθισμένα με μια αίσθηση μοναξιάς και απομόνωσης, πήρε έμπνευση από τους μακρείς χειμώνες στο σπίτι του στις Άλπεις. Αντίστροφα, οι σχεδόν εξωπραγματικές αποχρώσεις του πράσινου, του μπλε, του μοβ και του ροζ που υπάρχουν στα έργα του σύγχρονου φωτογράφου Pipilotti Rist, παρουσιάζουν μια αντίθετη, αλλά εξίσου μοναδική εικόνα της αγροτικής ελβετικής ζωής. Καμία από αυτές τις προσεγγίσεις δεν θα μπορούσε να προέρχεται από κάπου αλλού.

Αν και η φύση έπαιξε βασικό ρόλο στη δημιουργία αυτού του καλλιτεχνικού τοπίου της Ελβετίας, η πιο σημαντική ίσως συνεισφορά της χώρας στο βασίλειο της τέχνης ήρθε ως αποτέλεσμα πολύ πιο ανθρώπινων συνθηκών. To 1916 ήταν μια χρονιά με πρωτόγνωρες αναταραχές στην Ευρώπη και ολόκληρο τον κόσμο και η ελβετική αρχή της ουδετερότητας έκανε τη χώρα να αποτελέσει το σπίτι για έναν νέο πληθυσμό από καλλιτέχνες και ανθρώπους της ελεύθερης σκέψης. Οι νεοαφιχθέντες γέμισαν την τοπική καλλιτεχνική σκηνή με ενθουσιασμό και ελευθερία που γρήγορα αφομοιώθηκε από τους γεννημένους στην Ελβετία δημιουργικούς, όπως τις Meret Oppenheim, Sophie Taeuber και Alice Baill. Το αποτέλεσμα των συναντήσεών τους οδήγησε στη δημιουργία του Cabaret Voltaire, της πρώτης ενσάρκωσης αυτού που θα γινόταν αργότερα το κίνημα του Ντανταϊσμού. Οι Ντανταϊστές εξέφραζαν την κοινωνική τους κριτική μέσα από τον σουρεαλισμό, την ποίηση του ρεύματος συνείδησης και τις ζωντανές παραστάσεις, των προκατασκευασμένων και συχνά προκλητικών και ανησυχητικών έργων τέχνης. Η προσέγγισή τους, η παθιασμένη ανεξαρτησία τους και η διάθεσή τους να εξερευνήσουν την ανθρώπινη ψυχή, η σουρεαλιστική φύση της σύγκρουσης και τα όρια του τι είναι και τι δεν είναι τέχνη, όχι μόνο άντεξαν στον χρόνο, αλλά έθεσαν τα θεμέλια για μια νέα γενιά, ντόπιων Ελβετών καλλιτεχνών που συνέχισαν τις ιδέες τους.

Cloud at Romanel, 1900, Félix Vallotton.
Η ΕΛΒΕΤΙΚΗ ΤΕΧΝΗ ΠΕΡΑ ΑΠΟ ΣΥΝΟΡΑ ΚΑΙ ΟΡΙΑ
Fire at Evening (Feuer Abends), 1929, Paul Klee. Mr. and Mrs. Joachim Jean Aberbach Fund. © 2020 The Museum of Modern Art, NewYork/Scala, Florence.

Από την περιοχή των Άλπεων και σε ολόκληρο τον κόσμο, η αυθεντικότητα και το εξερευνητικό πνεύμα των ελβετικών δημιουργιών εισχώρησαν σε κάθε πιθανή τέχνη του 20ου αιώνα, σχηματοποιώντας μυριάδες κινήματα και έργα τέχνης μέχρι σήμερα. Αυτή η ξεχωριστή διεθνής κυριαρχία ξεκίνησε φυσικά από τη Βαϊμάρη της Γερμανίας εκεί που οι Paul Klee, Le Corbusier και ο ξάδερφός του και μαθητής του Pierre Jeanneret, μαθήτευσαν στο Bauhaus, αναδημιουργώντας τον Μοντερνισμό με τολμηρές γραμμές, βασικά χρώματα και νέες μορφές. Διάσημος για το ξεχωριστό του στιλ και την εξερεύνησή του πάνω στη θεωρία των χρωμάτων, ο Klee επηρέασε τους Σουρεαλιστές και ειδικότερα τους Max Ernst και André Breton, τον κυβιστή ζωγράφο Joan Miró και τον Ρώσο εξπρεσιονιστή και αφοσιωμένο στο Bauhaus, Wassily Kandinsky. Τα ξαδέρφια Jeanneret, μεταμόρφωσαν ριζοσπαστικά πόλεις από τη Μπραζίλια ως το Λονδίνο, το Τσαντίγκαρ και τη Μασσαλία, χάρη στις αυθεντικές τους ιδέες στον αστικό σχεδιασμό, την αρχιτεκτονική και το σχέδιο επίπλων.

Η επίδραση της Ελβετίας είναι εμφανής και στη φωτογραφία, χάρη στον Ελβετό φωτογράφο Robert Frank, του οποίου το έργο περιλαμβάνει μερικές από τις πιο εμβληματικές φωτογραφίες «Americana» όλων των εποχών. Το βιβλίο του «The Americans» βοήθησε στο να καθορίσει τη διαχρονική έννοια της αισθητικής στις Η.Π.Α., κάτι που έγινε σε μεγάλο βαθμό εξαιτίας της ελβετικής του προσοχής στη λεπτομέρεια και της ικανότητάς τους για αιχμηρές και εμβληματικές συνθέσεις. Τίποτα όμως δεν αποτελεί πιο ξεκάθαρα το πρότυπο της παγκόσμιας επίδρασης της ελβετικής τέχνης από το γραφικό σχέδιο και ειδικά τη διάσημη γραμματοσειρά Helvetica. Βασισμένη στη φιλοσοφία που λέει ότι «η μορφή ακολουθεί τη λειτουργία» και αποτελεί τον θεμέλιο λίθο της ελβετικής αρχιτεκτονικής και διαθέτοντας τον χαρακτηριστικό μινιμαλισμό και ορθολογισμό των άλλων ελβετικών αριστουργημάτων, η Helvetica έγινε μια από τις πιο διαδεδομένες και άμεσα αναγνωρίσιμες γραμματοσειρές στον πλανήτη. Χάρη στην ένδοξη διακριτικότητά της, διαθέτει ξεχωριστή σημειολογική ισχύ. Με τις απλές γραμμές της και τη sans-serif λιτότητά της, εμπεριέχει τις ίδιες ελβετικές καλλιτεχνικές αξίες που διαμόρφωσαν την οπτική κουλτούρα όπως τη γνωρίζουμε.

ΤΟ ΕΛΒΕΤΙΚΟ ΟΡΑΜΑ ΤΗΣ ΟΜΟΡΦΙΑΣ

Ως μια απολύτως ελβετική εταιρεία, βαθιά συνδεδεμένη με την καλλιτεχνική κληρονομιά της χώρας προέλευσής της, η La Prairie ακολουθεί τη δέσμευσή της να σέβεται, να διατηρεί και να δίνει πίσω στην ανεξάντλητη πηγή έμπνευσής της – τη μοναδική ομορφιά της Ελβετίας. Γι’ αυτό, η La Prairie ανέθεσε στον Ελβετό καλλιτέχνη Douglas Mandry να δημιουργήσει μια σειρά από εικόνες που τονίζουν την ομορφιά της ελβετικής φύσης και την έμφυτη ευαισθησία της. Τα έργα του Mandry προσκαλούν τον θεατή σε μια μη-γραμμική αφήγηση μέσω της ελβετικής φύσης, ταξιδεύοντας μεταξύ ονείρου και πραγματικότητας. Τα εντυπωσιακά έργα τέχνης έγιναν διαθέσιμα σε δημοπρασία μέσω του Artnet, για το ETH Zurich Foundation. To Τμήμα των Παγετώνων του ΕΤΗ είναι διεθνώς αναγνωρισμένο στον τομέα της μελέτης των παγετώνων και υποψήφιο για μια σειρά από επιστημονικά βραβεία και διακρίσεις για την εξαιρετική του συνεισφορά στην επιστήμη. Το πρωτοποριακό του έργο στον τομέα των μελετών του κλίματος, των παγετώνων και της διατήρησης του περιβάλλοντος είναι κάτι που μοιράζεται με τη La Prairie μέσω της δέσμευσής της για τη διατήρηση και τη συντήρηση της χώρας προέλευσής της.

Light Beam Over Titlis, 2020, Douglas Mandry.