SAVOIR-FAIRE

Η ΕΛΒΕΤΙΚΗ ΔΕΞΙΟΤΕΧΝΙΑ ΤΟΤΕ ΚΑΙ ΤΩΡΑ

Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΛΕΞΗ ΣΤΗΝ ΧΕΙΡΟΠΟΙΗΤΗ ΤΕΛΕΙΟΤΗΤΑ

Εδώ και εκατοντάδες χρόνια, η ελβετική δεξιοτεχνία είναι απόλυτα συνώνυμη με την ευτυχή συνένωση του ακριβούς με το ευρηματικό και του πολυτελούς με το λειτουργικό. Τα χαρακτηριστικότερα παραδείγματα της ελβετικής χειροποίητης τελειότητας στη σχεδίαση και τη δεξιοτεχνία εντοπίζονται στην ωρολογοποιία, αλλά είναι μόλις η κορυφή ενός εντυπωσιακού και μακροχρόνιου παγόβουνου που αντανακλά την ιστορία και την αίσθηση υπερηφάνειας που έχουν οι κάτοικοι για τη χώρα τους. Πράγματι, η ελβετική δεξιοτεχνία έχει γίνει σημείο αναφοράς και μικρά ταπεινά εργαστήρια μετατράπηκαν σε πανίσχυρα ονόματα με παγκόσμια αναγνώριση και ποιότητα, θέτοντας τις βάσεις για όσους ακολούθησαν.

ΚΑΤΑΣΚΕΥΑΖΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΕΛΒΕΤΙΑ: ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ ΑΝΑΦΟΡΑΣ ΤΟΥ ΞΕΧΩΡΙΣΤΟΥ

Δεν υπάρχει ένας μοναδικός λόγος για τον οποίο η Ελβετία θεωρείται από τον υπόλοιπο κόσμο ένα κέντρο δεξιοτεχνίας. Μια θεωρία λέει ότι επειδή η Ελβετία βρίσκεται στην καρδιά της Ευρώπης, το εμπόριο οδήγησε στη χειροτεχνία, ενώ άλλοι τονίζουν τη θέση της στους αρχαίους δρόμους του μεταξιού, που οδήγησε στην θέσπιση υψηλότερων προτύπων για τις εμπορικές τέχνες.

Κάποιος θα μπορούσε να τονίσει την ανάπτυξη και την εξέλιξη ενός ιδιαίτερα ελβετικού τρόπου προσέγγισης της βιομηχανίας, πώς το τοπικό σύστημα κατασκευής ρολογιών οδήγησε στη δημιουργία τοπικών, μοναδικών αστικών κέντρων σε ξεχωριστές πεδιάδες. Μόλις τα κέντρα δημιουργήθηκαν, το καθένα απέκτησε τη δική του προσέγγιση και το δικό του αναγνωρίσιμο στιλ, κάτι που έκανε τη χώρα να διαφέρει πολύ από τα αστικά κέντρα της Μεγάλης Βρετανίας και της Γερμανίας. Στην Ελβετία, η μικρότερη κλίμακα οδήγησε στη μεγαλύτερη προσοχή στη λεπτομέρεια, την ανάπτυξη του χειροποίητου και μια αίσθηση υπερηφάνειας για κάθε λεπτομέρεια.

Σήμερα, ο όρος «κατασκευάζεται στην Ελβετία» έχει τη δική του νομική προστασία κι η παρουσία του σε ένα αντικείμενο αναγνωρίζεται παγκοσμίως ως δείγμα ενός αριστουργήματος χειροτεχνίας. Πράγματι, το «κατασκευάζεται στην Ελβετία» ξεπερνά μια απλή διαβεβαίωση ποιότητας προς τον πελάτη. Όπως συνέβαινε και στους περασμένους αιώνες, φέρνει στη μνήμη εικόνες από την προσοχή στη λεπτομέρεια στη χειροτεχνία και έναν αδιάκοπο αγώνα για καινοτομία και εργατικότητα.

Lucien Hervé, Unité d'habitation à Nantes-Rezé, 1952-1954. Getty Research Institute, Los Angeles (2002.R.41). © J. Paul Getty Trust. 
ΕΛΒΕΤΙΚΗ ΩΡΟΛΟΓΟΠΟΙΪΑ: ΕΚΕΙ ΠΟΥ Η ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΤΗ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΑ ΣΥΝΑΝΤΑ ΤΗ ΜΟΝΑΔΙΚΟΤΗΤΑ
Εργαστήριο ωρολογοποιού. Φωτογραφία: ©Rudenkoi, Getty Images.

Η Ελβετία είναι εδώ και περίπου δύο αιώνες συνώνυμη της εκλεπτυσμένης ωρολογοποιίας και της παραγωγής ρολογιών. Η ωρολογοποιία της Ελβετίας έχει βαθιές ρίζες που αντέχουν στον χρόνο, κάτι που δεν πρέπει να προξενεί εντύπωση, ειδικά αν κάποιος αναλογιστεί την έμφαση των Ελβετών στην ακρίβεια και στον χρόνο ως εθνικές αξίες και τις ακριβείς μετρήσεις που απαιτεί το πέρασμα το χρόνου.

Η εφευρετικότητα της ελβετικής ωρολογοποιίας είδε τη βιομηχανία του 18ου αιώνα να μετακινείται από τη Γαλλία, τη Γερμανία και την Αγγλία στις πεδιάδες Γιούρα, εκεί που η παραγωγή ρολογιών υψηλής ακριβείας γνώρισε άνθιση χάρη στα οικογενειακά εργαστήρια. Ο 19ος αιώνας έφερε μια σειρά από επιτυχίες, μέσα από τις οποίες οι δυνατότητες των ντόπιων ωρολογοποιών αυξήθηκαν και ενίσχυσαν ακόμα περισσότερο την ελβετική ιδεολογία του απαράμιλλου στιλ και της εφευρετικότητας.

Κατά τις πιο πρόσφατες δεκαετίες, οι Ελβετοί ωρολογοποιοί έκαναν σημαντικά άλματα στη σχεδίαση των ρολογιών, καθώς μπήκαν στο πεδίο της αεροναυπηγικής, της υποβρύχιας εξερεύνησης και των διαστημικών ταξιδιών. Η ελβετική βιομηχανία ρολογιών δεν δείχνει καμία διάθεση να χαλαρώσει ή να σταματήσει κι οι σύγχρονοι συλλέκτες απολαμβάνουν το πρεστίζ και την τελειομανία που τα ρολόγια προσφέρουν και αντιπροσωπεύουν. Πράγματι, παρά τον έντονο ανταγωνισμό στη σχεδίαση και στην παραγωγή ρολογιών παγκοσμίως, τα ελβετικά ρολόγια θα παραμείνουν το απόλυτο πρότυπο της βιομηχανίας.

ΜΙΑ ΝΕΑ ΜΑΤΙΑ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΛΒΕΤΙΚΗ ΔΕΞΙΟΤΕΧΝΙΑ

Θα ήταν πολύ εύκολο να φανταστούμε ότι τα σημαντικότερα σημεία στην ιστορία της ελβετικής δεξιοτεχνίας περιορίζονται αποκλειστικά σε παλιές χρυσές εποχές. Στην πραγματικότητα όμως, υπάρχει μια πληθώρα από ιστορικές ελβετικές βιομηχανίες που σημειώνουν εντυπωσιακές επιστροφές, καλύπτοντας τις σύγχρονες ανάγκες των καταναλωτών πολυτελών αντικειμένων. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι η επανεμφάνιση της βιομηχανίας μεταξιού της Ζυρίχης. Κάποτε, ήταν η δεύτερη μεγαλύτερη παραγωγός μεταξιού στον κόσμο, αλλά η παραγωγή σχεδόν εξαφανίστηκε από την Ελβετία στον 20ο αιώνα. Σήμερα, οι αργαλειοί του μεταξιού παράγουν ξανά το διαχρονικό ύφασμα, κάτω από τα αυστηρά ελβετικά πρότυπα.

Τα ελβετικά χειροτεχνήματα έχουν τις ρίζες τους στη ζωή της υπαίθρου και τη λαογραφία και διατηρούνται από ομάδες τεχνιτών, αποφασισμένων να μην αφήσουν τη δεξιοτεχνία των προγόνων τους να χαθεί στην ιστορία. Το ελβετικό Alphorn, το πιο εμβληματικό μουσικό όργανο της χώρας, συνδυάζει την πρακτικότητα με την ομορφιά, τόσο σε εμφάνιση όσο και σε ήχο και κατασκευάζεται ακόμα και σήμερα από τους τεχνίτες με βάση τις παραδοσιακές μεθόδους. Πάνω από εβδομήντα ώρες σκαλίσματος με το χέρι απαιτούνται για να φτιαχτούν τα κέρατα από τον κορμό του έλατου, με ένα μοναδικό και μαγευτικό αποτέλεσμα.

Ανεξάρτητα από πόσο μεγάλη είναι η ζήτηση, η διατήρηση και η ανανέωση των χειροτεχνημάτων και των παραδοσιακών πρακτικών απαιτούν τις συντονισμένες προσπάθειες διαφορετικών ατόμων. Οι Ελβετοί εκτιμούν την εμβληματική τους θέση στον κόσμο των τεχνών και των χειροτεχνημάτων και έχουν ιδρύσει αρκετούς οργανισμούς με στόχο τη διατήρηση και την ενθάρρυνση των παραδοσιακών τεχνών, ώστε οι επόμενες γενιές να τις εκτιμήσουν και ο υπόλοιπος κόσμος να εμπνευστεί από αυτές. Προωθώντας την ελβετική δεξιοτεχνία και διασφαλίζοντας ότι τα υψηλότερα πρότυπα διατηρούνται από όλους, αυτή η μακρά και επιδραστική ιστορία έχει την κληρονομιά της και το μέλλον της εξασφαλισμένες.

Αρχείο μεταξωτών υφασμάτων από το Hochschule Luzern - Design & Kunst. Φωτογραφία: ©Prof. Dr. Alexis Schwarzenbach.
Άλλα editorials